william james sidis ne demek?

William James Sidis (1 Nisan 1898 – 17 Temmuz 1944), olağanüstü matematik ve dil becerilerine sahip, 290–300 IQ¹ ortalaması ile tüm zamanların en zeki insanı olarak kayıtlara geçmiş Amerikalı matematikçidir.²³

Dünya kamuoyunun dikkatini ilk defa 1920'de yayımladığı karanlık madde, entropi ve yaşamın kökenini termodinamik bağlamda ele aldığı Animate & Inanimate isimli kitabı ile çekti. William, oğlunun yetenekli olmasını isteyen babası psikolog Boris Sidis tarafından özel bir şekilde yetiştirildi. 11 yaşında Harvard'a girdi ve birçok yetişkin profesöre ders verdi.⁴

Harika çocuk olarak doğan William, henüz sekiz yaşında iken anadili İngilizce haricinde İbranice, Latince, Yunanca, Fransızca, Almanca, Osmanlı Türkçesi ve Rusça'yı ileri düzeyde konuşabiliyordu. Hayatı boyunca toplamda 25 dil öğrenip, bir de Windergood isminde bir dil yarattığı bilinmektedir.⁵

Bazı insanlar tarafından William'ın zekâsına inanılmadı ancak, dönemin New York Times dergisinde yayımlanan William'ın dehâsı hakkında köşeyazıları ve yine aynı dönemin Norbert Wiener, Daniel Frost Comstock ve William James gibi başarılı profesörlerin tanıklıkları da, William'ın olağanüstü bir zekâya sahip olduğuna ispat niteliğinde oldu.⁶⁷

Biyografi

Ebeveynleri ve yetiştirilmesi (1898–1908)

William James Sidis, 1 Nisan 1898'de New York'ta, Rus İmparatorluğu'ndan göçen Yahudi⁸ çiftin tek oğlu olarak dünyaya geldi. Babası Boris Sidis, 1887'de Rusya'da pogrom ve Yahudiler'e yönelik yapılan zulümden kaçmak için, o dönemlerde Yahudiler'in, ülkesine gelmesi için en çok teşvik eden ülke olan Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etmişti.⁹ Annesi Sarah Mandelbaum'de, 1880'lerin sonlarında ailesi ile birlikte; aynı şekil progom ve Yahudilere yapılan zulümden kaçmıştı.¹⁰ Daha sonra Sarah, 1897'de Boston Üniversitesi, Tıp Fakültesi'nden mezun oldu.¹¹

Boris oğlu William'a, meslektaşı ve sevdiği filozoflardan olan William James'in ismini verdi. Boris, anormal psikolojide öncü çalışmalar yapan çok sayıda kitap ve makale yayımlamış bir psikiyatrdı.

Sidis'in ebeveynleri, çocuklarının, erken gelişmiş ve korkusuz bir bilgi sevgisini beslediğine inanıyordu.¹² Sidis, The New York Times'ı 18 aylık iken okuyabiliyordu.¹³¹⁴ Sekiz yaşına geldiğinde ise İngilizce hariç İbranice, Latince, Yunanca, Fransızca, Almanca, Osmanlı Türkçesi ve Rusça'yı ileri düzeyde okuyup, konuşabiliyordu.¹⁵

Harvard Üniversitesi ve yüksekokul hayatı (1909–1915)

Üniversite daha önce babasının onu çocuk olduğu için 9 yaşında kaydettirmesine izin vermemiş olsa da, Sidis 1909'da Harvard Üniversitesi'ne kaydolan en genç kişi olarak rekor kırdı. 1910'un başlarında, Sidis'in yüksek matematikteki ustalığı, Harvard Matematik Kulübü'ne ülke çapında dikkat çeken dört boyutlu bedenler üzerine ders verecek kadardı.¹⁶¹⁷ O zamanlar Harvard'a katılan ve Sidis'i tanıyan, önemli çocuk dahisi, sibernetik öncüsü Norbert Wiener, daha sonra Ex-Prodigy adlı kitabında şunları söyledi: "Konuşma, herhangi bir yaştaki birinci veya ikinci sınıf yüksek lisans öğrencisine itibar kazandırırdı ... konuşma, çok zeki bir çocuğun yardımsız çabalarının zaferini temsil ediyordu."¹⁸ MIT fizik profesörü Daniel F. Comstock övgülerle doluydu: "Karl Friedrich Gauss, Sidis'in benzediği tüm dâhiler arasında tarihteki tek örnek. Genç Sidis'in harika bir astronomik matematikçi olacağını tahmin edin. Yeni teoriler geliştirecek ve astronomik fenomenleri hesaplamanın yeni yollarını icat edecek. Onun büyük bir matematikçi olacağına inanıyorum, gelecekte bu bilimde lider olacak."¹⁹ 1910'da tam zamanlı bir ders yükü ve 18 Haziran 1914'te 16 yaşında Bachelor of Arts derecesini, cum laude kazandı.²⁰

Mezun olduktan kısa bir süre sonra gazetecilere mükemmel bir yaşam sürmek istediğini söyledi ki bu onun için inzivaya çekilmek istediği anlamına geliyordu. Boston Herald'dan bir muhabire röportaj verdi. Gazete, Sidis'in kadınların kendisine hitap etmediğini söylediği için bekar kalma ve asla evlenmeme yemin ettiğini belirtti. Daha sonra ondan bir yaş büyük olan Martha Foley'e karşı güçlü bir sevgi geliştirdi. Daha sonra Harvard Sanat ve Bilim Enstitüsü'ne kaydoldu.

The Prodigy: a Biography of William James Sidis kitabına göre Sidis, ölmeden önce Milletler Cemiyeti'nde kısa bir süre görev yaptı, çünkü ABD başkanı Woodrow Wilson I. Dünya Savaşı'nda birlikleri geri çekmeyecekti. Sidis orada, pasifizm hakkında açık konuşmalar yapmıştı.

Politika ve tutuklanması (1919–1921)

Sidis, hukuk fakültesinden ayrıldıktan kısa bir süre sonra 1919'da Boston'da şiddete dönüşen sosyalist bir 1 Mayıs geçit törenine katılmaktan tutuklandı. Roxbury Belediye Mahkemesi Yargıcı Albert F Hayden tarafından 1918 tarihli Tahrik Yasası uyarınca 18 ay hapis cezasına çarptırıldı. Sidis'in tutuklanması, Harvard'dan erken yaşta mezuniyetinin önemli statü kazanması sayesinde gazetelerde belirgin bir şekilde yer aldı.

Duruşma sırasında Sidis, Birinci Dünya Savaşı askerlerine vicdani retçi olduğunu, sosyalist olduğunu ve "Hristiyanların büyük patronu" gibi bir tanrıya inanmadığını belirtti.²¹²² Daha sonra bireysel haklara ve "Amerikan sosyal devamlılığına" dayanan kendi özgürlükçü felsefesini geliştirdi.²³²⁴ Babası, temyiz başvurusu duruşmaya gelmeden önce Sidis'i hapishaneden uzak tutması için bölge savcısı ile anlaştı; onun yerine ailesi onu bir yıl boyunca New Hampshire'daki sanatoryumlarında tuttu. Onu bir yıl daha geçirdiği Kaliforniya'ya götürdüler.²⁵ Sanatoryumdayken, ailesi onu "ıslah etmeye" çalıştı ve onu bir akıl hastanesine transfer etmekle tehdit etti.

Daha sonraki yaşamı (1921–1944)

Sidis, 1921'de Doğu Sahili'ne döndükten sonra, bağımsız ve özel bir hayat yaşamaya kararlıydı. Sadece oldukça basit görevlerde çalıştı. New York'ta çalıştı ve ailesinden uzaklaştı. Massachusetts'e dönmesi yasal olarak aklanmadan önce yıllar aldı ve yıllarca tutuklanma riskinden endişe duyuyordu. Takıntılı bir şekilde tramvay transferleri topladı, kendi yayınladığı süreli yayınlar yazdı ve ilgilenen arkadaşlarının küçük çevrelerine Amerikan tarihi versiyonunu öğretti.

Sidis, 1933'te New York'ta bir Kamu Hizmeti sınavını geçti, ancak 254 gibi düşük bir sıralama elde etti. Sidis özel bir mektupta bunun "pek cesaret verici" olmadığını yazdı. 1935'te Amerikan Yerlilerinin Amerikan demokrasisine katkılarının izini süren The Tribes and the States adında yayınlanmamış bir el yazması yazdı.²⁶ 1944'te Boston'da 46 yaşında beyin kanamasından hayatını kaybetti.²⁷ Babası da 1923'te 56 yaşındayken aynı hastalıktan ölmüştü.

Notlar

Kaynakça

Orijinal kaynak: william james sidis. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

↩
↩
↩
Asperger Syndrome: A Gift Or a Curse? , Viktoria Lyons, Michael Fitzgerald, Nova Publishers, 2005, Chapitre VII ↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
"Sidis Could Read at Two Years Old; Youngest Harvard Undergraduate Under Father's Scientific Forcing Process Almost from Birth. Good Typewriter at Four; At 5 Composed Text Book on Anatomy, in Grammar School at 6, Then Studied German, French, Latin, and Russian". The New York Times. Ekim 18, 1909. p.7 ↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩